Industrieel verleden
Tijdens de drie- of vijfdaagse ‘Fietsvakantie Enschede’ ontdekken we het mooie landschap van Twente. En we komen er ook regelmatig resten van dat roemruchte textielverleden tegen. Dat begon al in Roombeek, in Enschede. Na de vuurwerkramp (in mei 2000) werd de wijk zo goed als volledig herbouwd. Twee watertorens en drie fabrieksgebouwen staan er nog. Die bieden nu plek aan restaurants, winkels, ateliers en appartementen. Nieuwbouw dus met karakteristieke elementen uit het industrieel verleden. De verderop gelegen voormalige fabriek van Gerhard Jannink & Zn is nog grotendeels intact. De fabriekspijp met het opschrift 1900 herinnert aan de tijd dat Enschede meer dan veertig grote textielfabrieken telde. Die boden werk aan zo’n elfduizend mensen.

Toilet met alle buren delen
Dicht bij die fabrieken woonden de arbeiders, vaak in een woning van niet meer dan vier meter breed en nog geen acht meter diep. Stromend water en riolering was er niet; je deed je behoefte op het privaat achter het huis. En - “Even wachten, bezet!” - dat deelde je met diverse buren. Wat een verschil met de rijke textielbaronnen, zoals Gerrit Jan van Heek, de meest succesvolle textielfabrikant aan het einde van de 19e eeuw. Fabrieksdirecteuren als hij lieten in Enschede villa’s bouwen die pasten bij hun status. Vaak van baksteen met opvallende erkers.

Hang die rijke stinkerds op
Ook in Hengelo verrezen zulke vorstelijke optrekjes. Zoals de villa van Engelbert Stork. De directeur van de Koninklijke Weefgoederen Fabriek liet in 1928 zijn rieten kapje met dubbele garage, fraaie tuin, binnenhof en twee terrassen op ruim tweeduizend vierkante meter grond bouwen. Wel wat anders dan de arbeiders met hun 32 vierkante meter. Wilden die naar een groter kotje verhuizen, dan moesten al hun kinderen in de fabriek gaan werken. Niet verwonderlijk dat het onder de arbeiders begon te broeien. Ze riepen: “Hop, hop, hop, hang die rijke stinkerds op. Aan een touw; eerst de man en dan de vrouw.”

Prachtige landhuizen
Fietsend door het mooie en rustgevende groen tussen Enschede, Hengelo en Oldenzaal realiseren we ons nauwelijks dat de fabrieksdirecteuren ook daar flink hun sporen hebben nagelaten. Voor beleggingen kochten ze enorme stukken grond aan; hier voor bosbouw en houtproductie, elders om er prachtige villa’s en landgoederen te bouwen. Daarvoor konden ze zich ook de beste architecten veroorloven. Neem buitenplaats Zonnebeek, rond 1906 gebouwd voor Jan Bernard van Heek. Hij was getrouwd met Edwina Burr Ewing uit het Amerikaanse Nashville. Met haar vinger in de pap kreeg de villa en de tuin een Amerikaans uiterlijk. Home is where the heart is. Eigen haard is goud waard. Het was de lijfspreuk van Edwina. Maar het zou nog vele jaren duren voordat deze lijfspreuk ook het devies werd van de arbeiders.

Ontdek de villa’s, de tuindorpen, de parken, de overblijfselen van de fabrieken en vooral het mooie Twentse landschap tijdens de standplaatsvakantie Enschede: 3 of 5 dagen fietsen, logies & ontbijt, vanaf € 140,-